NWEA en Holland Solar bepleiten combineren van functionaliteiten

Door wind- en zonne-energie in Nederland slim met andere functionaliteiten te combineren, kan er vaart met de energietransitie worden gemaakt. Dit stellen Hans Timmers (NWEA) en Peter Molengraaf (Holland Solar). “Het moet ook sneller, maar netcongestie en trage vergunningverlening hinderen ons.”

[ihc-hide-content ihc_mb_type=”show” ihc_mb_who=”2,4″ ihc_mb_template=”3″ ]

“Als de Russische invasie in Oekraïne één ding heeft blootgelegd, dan is het wel het groeiende besef dat we sneller moeten verduurzamen”, zegt Hans Timmers, voorzitter van de Nederlandse Windenergie Associatie (NWEA). NWEA vertegenwoordigt zo’n 300 bedrijven uit de windenergiesector, die op zee en op land actief zijn. “Zowel consumenten als bedrijven beseffen meer en meer dat het gebruik van fossiele energie door klimaatverandering en met deze prijzen een eindige weg is. Ook de CO2-prijs loopt op. De actualiteit zien dat energieafhankelijkheid nu op de kaart staat.”

Sneller groeien

Peter Molengraaf is voorzitter van Holland Solar, de branchevereniging van bedrijven die actief zijn in de zonne-energiesector. De vereniging bestaat ruim veertig jaar en telde voorheen voornamelijk installateurs als lid. “Tegenwoordig zijn bedrijven uit de hele keten aangesloten, zoals producenten en groothandelaren van systeemcomponenten, projectontwikkelaars, installateurs, operators, energiebedrijven, adviseurs en financiële partijen.” Het belangrijkste aandachtspunt voor Molengraaf is het gebrek aan capaciteit op het elektriciteitsnet. “Het afgelopen jaar is er voor het eerst minder zonnestroomcapaciteit in Nederland bijgebouwd dan in het jaar ervoor. Dat ligt voor een groot deel aan netcongestie. We groeien sneller dan het elektriciteitsnet kan uitbreiden. Daar lopen we hard tegenaan.” “Voor ons geldt hetzelfde”, vervolgt Timmers. “Wind- en zonne-energie vullen elkaar aan, en allebei hebben wij er last van. Door de actualiteit is er nu een sentiment ontstaan dat het wel iets sneller kan. Het moet ook sneller, maar netcongestie en trage vergunningverlening hinderen ons. De wil is er, nu moet de netbeheerder meer en grotere kabels leggen om het net robuuster te maken, en samen met ons slimme oplossingen implementeren op die plaatsen waar het net nog niet voldoende capaciteit heeft.”

VOC-mentaliteit

Vorige maand besloot de ministerraad om de capaciteit van wind op zee richting 2031 met 10 gigawatt uit te breiden. Timmers: “Dat is ongeveer een verdubbeling ten opzichte van de huidige situatie. De sector kan dat aan, mits er vraag is. Ook hebben we een faciliterende overheid nodig.” Hoewel de Nederlandse overheid van plan is om meer windparken op de Noordzee te bouwen, treft het Havenbedrijf Rotterdam voorbereidingen voor de grootschalige import van groene waterstof uit een reeks aan landen. Timmers kan hier maar deels begrip voor opbrengen. “Natuurlijk moet je ook je eigen economie servicen, maar ik geloof minder in import, zeker op de korte termijn. Hiervoor zul je met de rest van de wereld moeten concurreren, want iedereen gaat om groene waterstof vragen. Daarnaast zit je nog met de kosten van het transport. Veel beter is het om in te zetten op Nederlandse energie. Wij dragen de verantwoordelijkheid om het verlagen van onze footprint ook in Nederland op te lossen. Ik veroordeel de handelswijze van het havenbedrijf niet, maar vind het te makkelijk om groene waterstof uit andere landen te halen. Het getuigt van een VOC-mentaliteit. Nu komen de energiestromen nog via een kabel of tanker het land binnen. Straks komt het vanuit onze eigen achtertuin. In potentie is wind- en zonne-energie ook de goedkoopste energiebron.”

Zonnefolie

Op dit moment bedraagt het totale opgestelde zonnestroomvermogen in Nederland 14 gigawatt. “Richting 2050 zal dat meer dan 100 gigawatt worden. Maar we zullen dit wel moeten kunnen inpassen. Op langere termijn zal elk oppervlak waar zonlicht op valt meehelpen aan het opwekken van elektriciteit en (zonne)warmte. We zijn daar al een heel eind mee op weg. Een mooi voorbeeld is Vopak, dat in de Rotterdamse haven een zonnestroomfolie test op haar tanks. Nederland is een klein land en wij zijn wereldkampioen als het gaat om multifunctioneel ruimtegebruik. Ook het opwekken van duurzame energie moeten wij multifunctioneel, met meerdere stakeholders aanpakken. Neem de combinatie van fruitteelt met zonnepanelen die de gewassen beschermen. In zulke oplossingen zit de toekomst. Ook kun je denken aan het oogsten en opslaan van de warmte van zonnestralen.” Op dit moment bieden daken veel potentie voor het plaatsen van zonnepanelen en zonnecollectoren, erkent Molengraaf. Hij nuanceert echter het beeld dat dit bij zo goed als alle bestaande daken mogelijk zal zijn. Praktische obstakels, zoals constructieve beperkingen of verzekeringsissues, kunnen dit in de weg staan. “Ik vind het moeilijk dat voor nieuwe gebouwen nog niet is vastgelegd dat daken op zonne-energie moeten zijn voorbereid. Er is regelgeving nodig die de bouwspecificaties daarvoor oplegt.”

Keuzes maken

“Het laaghangende fruit is al geplukt. Waar ruimte was, wordt al ontwikkeld”, oordeelt Timmers. “Niet overal kan wind- of zonne-energie worden opgewekt. Je moet het slim inpassen. De bouwsector zal moeten innoveren, ook om circulair te worden. Het gebruik van duurzame energie en circulaire materialen past daarin. Iedereen moet meedoen; alle sectoren zullen hun steentje bij moeten dragen. Het Havenbedrijf Rotterdam dient ook keuzes te maken om ruimte vrij te houden voor het opwekken of opslaan van duurzame energie. Dat is noodzakelijk, want als je geen beschikking hebt over lokaal opgewekte energie verlies je je license to operate.”

Meer vollasturen

Niet alleen windenergie kan op zee worden opgewekt, voor zonne-energie is dat ook mogelijk. “Het zit al in de tenders”, zegt Molengraaf. “Zon op zee bevindt zich nu nog in een vroeg stadium van zijn ontwikkeling. De afgelopen jaren zie je dat zonne-energie op plassen en meren wordt opgewekt. Op zee ligt dat wat ingewikkelder. Het is er best druk. Het zou goed zijn als we naar een multifunctioneel gebruik van de Noordzee gaan waarbij wind- en zonneparken op zee hand in hand worden ontwikkeld.” Volgens Molengraaf is het belangrijk om in de komende jaren het aantal vollasturen van de offshore kabels naar land te verhogen. Voor de Nederlandse industrie is daarbij een sleutelrol weggelegd, vindt hij. “De industrie is gewend om zeven dagen per week, 24 uur per dag, te draaien. Alle processen zijn daarop ingericht. Nu bedraagt het aantal vollasturen van wind op zee ongeveer 4.500. [Het aantal vollasturen is het aantal uur dat windturbines op de maximale capaciteit zouden moeten draaien om de gerealiseerde productie te halen, red.] Als de industrie graag wil elektrificeren, heb je alle uren in het jaar nodig. Daar is nu nog een gat. Met zon op water en zon op land daaraan toegevoegd kom je cumulatief aan ongeveer 5.500 vollasturen. Maar daarmee kan de industrie nog steeds niet volcontinu draaien. Wij staan voor de opgave om de opwekpiek platter te maken voor zonne- en windenergie. ‘Flattening the curve’ wordt dat in het buitenland wel genoemd.”

Geen techniekdiscussie

Ook aan de vraagzijde – dus onder andere in fabrieken – zullen stappen moeten worden gezet, waarschuwt Molengraaf. “Denk aan het creëren van buffers of het anders inrichten van processen. In een duurzaam energiesysteem worden de laatste vollasturen de duurste. In de hele keten moeten we innoveren.” “Ook gaan we groene moleculen gebruiken. Als we erin slagen om energie bij piekbelastingen in groene moleculen op te slaan, en er misschien wel speciaal voor te produceren, kan je ook de hogetemperatuurprocessen in de industrie verduurzamen. Dat staat nu nog in de kinderschoenen. De EU stelt dat waterstof in 2030 voor de helft uit duurzame bronnen – wind en zon dus – moet zijn geproduceerd. We zullen hard moeten innoveren om dat te halen”, aldus Timmers, die benadrukt dat meerdere sporen tegelijk zullen gaan lopen. “Het is én-én-én. We moeten ons niet verliezen in een techniekdiscussie, over meer of minder wind- of zonne-energie. We hebben alles nodig. Wij kunnen aanleggen, maar dan moet er wel een business case zijn. Een stabiele prijsvorming is daarin belangrijk. Bij weinig vraag moeten we de elektriciteit opslaan, omzetten in groene waterstof of ergens anders voor gebruiken. Slimme oplossingen zijn nodig. We staan aan het begin van een techniek- en systeemrevolutie.”

Omarmen

“Zonder duurzame energie en een circulaire denkwijze hebben bedrijven geen bestaansrecht, is mijn oprechte mening. Anders gaan andere havens, regio’s of bedrijven ermee vandoor”, zegt Timmers. “In verschillende sectoren is gebleken dat elektrificatie voordelen biedt”, vult Molengraaf aan. “Elektrificatie helpt efficiencyverliezen omlaag te brengen. Heel goede motoren hebben een efficiency van 45 procent; de resterende 55 procent ben je kwijt. Ter vergelijking: een warmtepomp zet elke kilowatt energetisch in het drie- tot vijfvoudige om. In de industrie is men al decennia gewend om warmte en kracht uit gas te halen. Elektriciteit lijkt vreemd, maar als je het omarmt, levert het veel op. Dat zie je pas als je opnieuw naar het design gaat kijken. Elektriciteit biedt veel meer potentie dan mensen in de procesindustrie denken. Hoge druk of stoom met elektriciteit opwekken en niet met gas is hartstikke efficiënt en komt soms al uit bij prijzen van dertig megawattuur. Dat kwartje moet nog vallen.”

Wie zijn Peter Molengraaf en Hans Timmers?

Peter Molengraaf is bijna drie jaar voorzitter van Holland Solar. De afgelopen jaren was hij ceo bij Alliander en voorzitter van branchevereniging Netbeheer Nederland. Eerder werkte hij in directiefuncties bij Nuon en Shell en was hij commissaris bij Vopak. Sinds het begin van dit jaar is Molengraaf boegbeeld van de Topsector Energie.

Hans Timmers geeft bijna zeven jaar als voorzitter leiding aan NWEA. In het verleden was hij onder andere directeur particulieren bij de Rabobank. Hij combineert zijn werkzaamheden voor NWEA met een functie als bestuurslid bij TKI Wind op Zee en de Nederlandse Vereniging Duurzame Energie (NVDE).

[/et_bloom_locked]