Ineos Grand Cru

In een artikel van twee pagina’s beschreef NRC onlangs het stilleggen van de bouw van de mega-investering in een etheenkraker van chemiebedrijf Ineos in de haven van Antwerpen door een uitspraak van de Vlaamse Raad voor Vergunningsbetwistingen. Een investering van zo’n 4 miljard euro. De reden? Stikstofuitstoot in Nederland door het project. Slechts indien aangetoond wordt dat de fabriek geen negatieve invloed heeft op een nabijgelegen natuurgebied mag de bouw worden hervat. Of dit mogelijk is, wordt betwijfeld. “De Vlaamse overheid is bij de vergunningverlening ‘routinematig en achteloos’ te werk gegaan.”  

Tekst: Bart Kuipers

Zoals bekend was Rotterdam ook in de race voor het project in 2018. In een giftige reactie stelde brancheorganisatie VNO-NCW toen dat Rotterdam deze investering vooral miste vanwege het Nederlandse klimaatbeleid. In België werd de vlag gehesen: “2018 draait uit op een Grand Cru”, jubelde directeur Jacques Vandermeiren van de haven van Antwerpen.

In een analyse van de investering bleek niet het Nederlandse klimaatbeleid doorslaggevend, maar vooral dat Antwerpen een veel beter op de investering toegesneden vestigingsklimaat had. Antwerpen bezat reeds verschillende vestigingen van Ineos waardoor sprake was van synergievoordelen. Voor vestiging in Rotterdam zou een pijpleiding van 112 kilometer nodig zijn terwijl de afnemers in Antwerpen om de hoek zaten. Rotterdam eiste dat Ineos gebruik zou maken van carbon capture and storage. Antwerpen niet. In de pers werd de snelheid van de vergunningsverlening ook als sterkte van Antwerpen gezien, alsmede overheidssteun voor onderzoek en ontwikkeling. Maar toch ook: “Onduidelijkheid over het toekomstige (Nederlandse) klimaatbeleid schrikt af”, volgens een woordvoerder van Ineos. Met name de Nederlandse ambitie om in 2030 49 procent minder CO2 uit te stoten. Omringende landen, waaronder België, houden het op een min van 40 procent. En ‘off the record’ uit Antwerpen: Ineos had negatieve ervaringen met Rotterdam bij eerdere kleine investeringen: het Havenbedrijf zag Ineos toen niet staan. (Bij welke inmiddels zeer grote containerreder hebben we dat ook gehoord?)

Tijd om triomfantelijk te doen? Nee. In het algemeen is het een drama voor Ineos, met name indien dit uitdraait op kapitaalvernietiging – deels te vergelijken met het drama in Rotterdam rond de HES-terminal. Daarnaast versterkt de investering de positie van het chemisch cluster in de Rijn-Schelde delta als geheel, met waarschijnlijk nog allerlei clusterbrede gerelateerde investeringen in bij- en volgproducten alsmede in utilities en (logistieke) diensten. Er is nog steeds een zeer krachtige vraag naar de producten van de chemische industrie in vrijwel alle sectoren, tot aan producenten van zonnecollectoren en windmolens toe. Het produceren van deze producten in landen met minder strenge eisen dan in de EU gelden is bepaald geen winst voor het klimaat.

Wat essentieel is in dit drama is de routinematige en achteloze vergunningverlening door de Vlaamse overheid – aanvankelijk genoemd als voordeel. Daar schiet Ineos uiteindelijk dus niets mee op. Want het is wel degelijk mogelijk om binnen strenge stikstofeisen investeringen te verrichten, zoals het Porthos-project in Rotterdam duidelijk maakt. En natuurlijk: de investering is ‘old school’, in Rotterdam worden miljarden geïnvesteerd in toekomstgerichte projecten zoals biomassa-raffinaderijen, waterstof- en circulaire projecten.

Ondanks dit alles is deze casus cru, zeer cru.