First things first

Het zal u niet ontgaan zijn dat de discussie over de verzelfstandiging van ProRail nog niet klaar is. Ik heb het maar weer met veel interesse gevolgd. Zo duik ik ook altijd weer op berichten die – nu en dan – verschijnen, dat (beoogde) gemeenteraadsleden havenbedrijven weer meer onder de vleugels van de gemeente willen brengen. Het blijft interessant, maar het stemt alleen niet altijd tot juichen.

[ihc-hide-content ihc_mb_type=”show” ihc_mb_who=”2,4″ ihc_mb_template=”3″ ]

Tekst: Larissa van der Lugt

Waarom blijven dit soort zaken opspelen? Wel, omdat dit organisaties betreft, die nooit helemaal publiek, maar ook nooit helemaal privaat kunnen zijn. Ze acteren eigenlijk in een privaat speelveld, hebben met private klanten en concurrenten te maken maar kennen daarnaast ook grote publieke belangen. Typerend voor hybride organisaties, waar we mee blijven worstelen. Want het is ook niet makkelijk die goed te organiseren.

Maar wat we hier moeten constateren is dat in de discussies hoe deze organisaties het beste kunnen werken, de structuur vaak boven de strategie wordt gesteld. En dat is niet de juiste volgorde. Alfred Chandler, wijlen hoogleraar in de bedrijfshistorie aan de Harvard Business School, wijdde er een heel boek aan: Strategy and Structure. Hij stelt daarin: “Strategie is het bepalen van langetermijndoelstellingen, het definiëren van acties en bijbehorende middelen die nodig zijn om die doelen te bereiken. Structuur is het ontwerp van de organisatie waarmee de strategie wordt beheerd.” 

Dat begint dus bij strategie! En daar zit ‘m in dit soort kwesties vaak de crux. Dat wordt nogal eens vergeten. Neem ons havendomein. De grotere Nederlandse zeehavens zijn in de afgelopen twee decennia verzelfstandigd. Ze zijn gecorporatiseerd en dat betekent dat ze acteren als een privaat bedrijf maar dat ze nog steeds in eigendom zijn bij de gemeentelijke, provinciale en/of landelijke overheden. Die verzelfstandiging begon met Rotterdam in 2004, gevolgd door Zeeland Seaports in 2011, Haven Amsterdam en Groningen Seaports in 2013 en Havenschap Moerdijk in 2017. De gekozen – meer private – structuur is op zich best logisch: meer slagkracht, losser van lokale politiek en beter toegerust om in een concurrentieel speelveld met grote internationale private partijen te acteren. Maar het blijven organisaties met grote publiek belangen. En dan heeft het mij zeer verbaasd dat er vanuit de publieke aandeelhouders van die havens niet meteen een goede aandeelhoudersstrategie is opgesteld. Niet om op de stoel van de directie te gaan zitten, maar wel om vanuit de juiste kennis en kaders de publieke belangen goed te kunnen verdedigen. Want hoe kan je anders als publieke aandeelhouder goed je aandeelhoudersrol vervullen? Als je niet eerst weet wat je precies moet gaan borgen en hoe je dat het best kunt doen en met wie, dan wordt het goed beleggen van die belangen heel lastig. Met soms negatieve ontwikkelingen tot gevolg.  

Maar is het antwoord dan meteen maar een nieuwe structuurwijziging: ProRail zomaar weer binnen het ministerie of weer een Gemeentelijk Havenbedrijf? Nee, structure follows strategy: zonder de juiste strategie krijg je geen enkele structuur werkend. First things first!

[/et_bloom_locked]