VSB richtinggevend voor veilig werken op hoogte

Werken op hoogte blijft een van de grootste veiligheidsuitdagingen in de bouw, industrie en onderhoudssector. Van gevelonderhoud tot inspecties op bruggen en silo’s – iedere dag vertrouwen duizenden vakmensen op steigers, hangbruginstallaties, trappen of rolsteigers om hun werk uit te voeren. De risico’s zijn groot, de marges voor fouten klein.

Tekst: Gerard Westenbroek

De Vereniging van Steiger-, Hoogwerk- en Betonbekistingbedrijven (VSB) zet zich al decennia in om dat werk veiliger, gezonder en professioneler te maken. De afgelopen periode kwamen verschillende initiatieven samen die dat streven tastbaar maken: de nieuwe Richtlijn Tijdelijke Hangbruginstallaties, het VSB-project Veiligheid, Vitaliteit en Vakmanschap, en de ontwikkeling van keurmeesterprofielen voor ladders & trappen en rolsteigers. Elk op zich belangrijk, maar vooral samen laten ze zien hoe de sector veiligheid structureel verankert in kennis, gedrag en beleid.

Nieuwe richtlijn als praktische basis

De introductie van de Richtlijn Tijdelijke Hangbruginstallaties markeert een belangrijke stap voorwaarts. Tijdelijke hangbruginstallaties worden in uiteenlopende situaties toegepast: bij onderhoud aan olie-opslagtanks in de petrochemische industrie, gevelonderhoud, glaszetten, schilderwerk of inspecties op moeilijk bereikbare plekken. Hun flexibiliteit is een voordeel, maar tegelijk schuilt daarin ook het risico: elk project is anders en vraagt om specifieke veiligheidsmaatregelen.

De nieuwe richtlijn biedt houvast voor iedereen in de keten – van opdrachtgever en ontwerper tot monteur en gebruiker. Alle fasen komen aan bod: van ontwerp, berekening en werkvoorbereiding tot montage, gebruik, inspectie en onderhoud. Ook opleidings- en certificeringseisen zijn opgenomen. Daarmee is het document niet alleen een technische handleiding, maar ook een instrument voor kwaliteitsborging.

Frank Klessens, voorzitter van de VSB, hierover: “Een veilige hangbruginstallatie begint met een goed ontwerp. Maar veiligheid vereist meer dan het volgen van regels – het vraagt om bewustzijn bij iedereen in de keten. Pas als ieder zijn rol serieus neemt, ontstaat een systeem dat bestand is tegen risico’s.”

De richtlijn is het resultaat van jarenlange samenwerking tussen bedrijven, leveranciers, monteurs en opleiders. Niet achter een bureau bedacht, maar uit de praktijk opgebouwd. Het doel: een eenduidige standaard die de kwaliteit van het werk verhoogt en de kans op incidenten minimaliseert.

Belangrijke onderdelen van de richtlijn zijn:

• Ontwerp & werkvoorbereiding: technische tekeningen, berekeningen, CE-markering en project-specifieke eisen;
• Montage & demontage: gebruik van goedgekeurde materialen, hijsmiddelen, correcte uitvoering, valbeveiliging en goede overdrachtsinstructie;
• Gebruik & toezicht: dagelijkse inspecties, periodieke keuringen, aandacht voor weersomstandigheden;
• Opleiding & certificering: monteurs volgen een gecertificeerde opleiding via de Stichting Veilig Werken Op Hoogte (SVWOH) waarvan het certificaat wordt ingeschreven in het Centraal Diplomaregister; gebruikers kunnen een online basistraining volgen.

Deze richtlijn vormt daarmee de ruggengraat van professioneel en veilig werken op hoogte. Maar de VSB kijkt verder dan techniek alleen.

Veiligheid, vitaliteit en vakmanschap

In het project Veiligheid, Vitaliteit en Vakmanschap – kortweg VVV – laat de VSB zien dat veiligheid niet los staat van gezondheid en professionaliteit. Waar de richtlijn de technische kant borgt, richt dit project zich op de mens achter het werk.

Het project, dat wordt gesteund door de sociale partners in de sector, wil het veiligheidsbewustzijn en de duurzame inzetbaarheid van medewerkers vergroten. Want veilig werken is niet alleen een kwestie van regels, maar ook van fitheid, betrokkenheid en trots op het vak.

Het programma bestaat uit drie samenhangende thema’s: het vergroten van kennis, gedragsveiligheid en verantwoordelijkheid op de werkvloer, aandacht voor fysieke en mentale gezondheid, ergonomie en duurzame inzetbaarheid en het investeren in scholing, training en certificering, zodat kennis up-to-date blijft en kwaliteit geborgd wordt.

In de praktijk betekent dit onder meer het ontwikkelen van toolboxen, e-learningmodules en leerlijnen waarin vakmanschap en veiligheid elkaar versterken. Opleiders en bedrijven worden gestimuleerd om veiligheid structureel op te nemen in hun HR- en opleidingsbeleid. Het VVV-project sluit direct aan bij de filosofie achter de nieuwe richtlijn: niet ad hoc reageren op incidenten, maar structureel werken aan een cultuur waarin veiligheid vanzelfsprekend is.

Frank Klessens: “We willen een cultuur bevorderen waarin veiligheid en kwaliteit geen sluitpost zijn, maar integraal onderdeel van het werk. Waar vakmanschap wordt gewaardeerd en beloond. In een tijd waarin de sector kampt met personeelstekorten en hoge werkdruk is dat relevanter dan ooit. Het VVV-project benadrukt dat vakmanschap niet alleen technische vaardigheid is, maar ook houding en gedrag. Veilig werken begint bij goed opgeleide, fitte en gemotiveerde mensen.”

Frank Klessens

Nieuwe keurmeesterprofielen

Een derde ontwikkeling binnen de VSB die hier naadloos op aansluit is de introductie van keurmeesterprofielen voor ladders, trappen en rolsteigers. Deze maken deel uit van een breder certificeringstraject dat, op initiatief van de VSB, door de Stichting Veilig Werken Op Hoogte (SVWOH) wordt uitgevoerd.

Ladders, trappen en rolsteigers behoren tot de meest gebruikte middelen om op hoogte te werken. Juist daarom is periodieke inspectie en keuring van deze arbeidsmiddelen cruciaal. De nieuwe keurmeesterprofielen zorgen ervoor dat de mensen die deze inspecties uitvoeren aantoonbaar deskundig zijn. Het certificaat wordt uitgegeven als branchecertificaat door SVWOH en opgenomen in het Centraal Diplomaregister (CDR). Daarmee is transparant zichtbaar dat een keurmeester de juiste kennis en vaardigheden bezit. Voor werkgevers en opdrachtgevers biedt dit zekerheid en vertrouwen.

Momenteel worden de profielen voor Keurmeester Ladders & Trappen en Keurmeester Rolsteigeronderdelen verder uitgewerkt. In een later stadium volgen profielen voor Keurmeester Kooi- & Gevelladders, Keurmeester Persoonlijke Valbeschermingsmiddelen en Deskundig Toezichthouder Rolsteiger. De certificering sluit aan op bestaande trajecten, zoals dat van de monteurs steigerbouw en Monteur Tijdelijke Hangbruginstallaties, en gebruikt dezelfde systematiek: duidelijke eind- en toetstermen, examens onder toezicht van SVWOH en registratie in het CDR.

Zodra de examens zijn vastgesteld, kunnen de bestaande opleidingen worden aangepast. VSB-erkende opleiders zullen de trainingen verzorgen, SVWOH neemt de examens af en registreert de resultaten. Daarmee ontstaat een sluitend systeem dat kennis en kwaliteit borgt – precies de richting die het VVV-project beoogt.

Eén lijn in beleid, opleiding en praktijk

De drie initiatieven vormen onderdelen van één beweging: een sector die verantwoordelijkheid neemt voor veilig, gezond en deskundig werken op hoogte. Samen versterken ze elkaar. Want alleen met goed opgeleid personeel, duidelijke procedures en gezond werkgedrag kan de sector de hoge veiligheidsnormen realiseren die opdrachtgevers, toezichthouders en werknemers terecht verwachten.

De uitdaging ligt nu in de toepassing. Een richtlijn of certificaat is pas waardevol als het in de praktijk wordt nageleefd en beleefd. Dat vraagt om continue aandacht, communicatie en voorbeeldgedrag. Bedrijven die veiligheid en vakmanschap zichtbaar uitdragen, winnen niet alleen aan betrouwbaarheid, maar ook aan aantrekkingskracht als werkgever. Zeker in tijden van schaarste is dat een concurrentievoordeel. Jonge vakmensen willen werken bij bedrijven waar veiligheid geen verplicht nummer is, maar een gedeelde overtuiging. De VSB blijft daarom inzetten op kennisdeling via haar netwerk, opleidingen en communicatiekanalen. Zo blijft het thema veilig werken op hoogte actueel, inspirerend en praktisch toepasbaar – van de bouwplaats tot de bestuurskamer.

Gerard Westenbroek is branchemanager bij VSB