IJkwaardigheid van opslagtanks wankelt

Je weet het zeker. Je hebt de afgesproken hoeveelheid product aan je klant geleverd. Diegene zegt echter van niet. Het was minder. Jij beroept je op de metingen van je ijkwaardige, netjes verzegelde en NMi-goedgekeurde tank. Wie heeft (juridisch) gelijk? Of, in geld uitgedrukt, wie betaalt het miljoenenbedrag dat met dit verschil gemoeid is? 

Tekst: Kim de Booij

Tot voor kort was het simpel: met een ijkwaardige tank zit je goed. De tank, meetvat na calibratie, inclusief niveaumeetinstrument is gevalideerd door de NMi, dus geen discussie: jij voldoet aan de wettelijke en metrologische eisen voor officiële (custody transfer) volumemetingen. Maar daar komt verandering in. Tenminste, als jouw tanks van na 2016 zijn. 

Niet meer zomaar ijkwaardig

“Er is een aanscherping van de handhaving van de geldende regelgeving rondom ijkwaardige metingen en berekeningen van opslagtanks aangekondigd, specifiek gericht op installaties die na 2016 zijn geplaatst”, vertelt Erwin Post, productmanager niveau bij Endress+Hauser. “Reeds gekeurde tanks kunnen daardoor niet meer zomaar als ijkwaardig worden beschouwd. Zeker wanneer de opslagfunctie verandert door bijvoorbeeld een productwissel.” 

Dynamische eigenschappen opslagtanks

Alles heeft te maken met de dynamische eigenschappen van opslagtanks. “Sinds 2016 vormen de validaties van meetapparatuur en meetvat één geheel, één certificaat. Nu is er wel voor tal van factoren bekend wat er nodig is om binnen de toegestane nauwkeurigheidsmarge voor niveaumetingen te blijven, maar voor opslagtanks is dat een groot vraagteken. Opslagtanks staan buiten, in weer en wind. Dat doet wat met de inhoud van het meetvat. Die dynamiek komt nu bovenop de al complexe volume- en massabalanscalculaties.”

Hoe?

Ook interne factoren, zoals de mate van vulling en gelijkmatigheid van belasting, hebben invloed op de metingen. In de aanscherping gaan al deze factoren meewegen. “De grote vraag is nu: hoe ga je hier in de praktijk mee om? Wat neem je mee en in welke mate? Hoe kom je tot een ijkwaardige opslagtank die ook aan deze nieuwe eisen voldoet?” 

NTA komt met oplossingen 

De NTA (Nederlandse Technische Afspraak, een door NEN gefaciliteerde groep van Nobo’s, leveranciers van meetsystemen en eindgebruikers) gaat op zoek naar antwoorden. “In april zijn we voor het eerst bijeengekomen. Samen zijn we op zoek naar een werkbare methode om onzekerheidsberekeningen te kunnen maken. April volgend jaar hopen we die te kunnen presenteren. Het doel is dat deze methode straks ook door de overheid wordt gedragen zodat je een gevalideerde manier hebt om aan te tonen dat je een ijkwaardige installatie volgens de aangescherpte regels hebt.”

Hele ijkproces opnieuw

Dat aantonen moet je sowieso kunnen doen na oplevering van nieuwe tanks of bij structurele veranderingen of reparaties van tanks van na 2016, maar ook periodiek. “Zeker voor terminals met opslagtanks waar verschillende soorten vloeistoffen ingaan, wordt het dus ingewikkeld”, ziet Post. “Bij iedere wissel moet je het hele ijkproces, of in ieder geval minimaal de onzekerheidsberekening weer opnieuw doorlopen.” 

Steekproefcontroles

Post merkt dat nog lang niet alle tankeigenaren zich bewust zijn van deze grote verandering. “Tijdens de bijeenkomst van het NTA waren alle vooraanstaande leveranciers erbij, Endress+Hauser ook. Maar er waren opvallend weinig tankeigenaren te zien. Dat verbaasde me. Bij hen lijkt het nog niet voldoende bekend te zijn wat er op ze afkomt, terwijl hun echt iets boven het hoofd hangt. Straks kunnen ze met steekproefcontroles te maken krijgen. Dat is best spannend.”

Veel te doen

Het belangrijkste is dat er snel duidelijkheid komt over het hoe en wat voor het ijkwaardig opleveren van opslagtanks. Het begint bij toelating van meetinstrumenten, of ze aan de eisen van de OIML R85-1 & 2:2008 richtlijn en aan de Nederlandse IJkwet voldoen. “De meetinstrumenten en bijbehorende systemen worden door NMi op hun ontwerp bekeken en getest. Met goed gevolg komt daar een testrapport en typekeur uit: toelating voor handelsdoeleinden. Dit is nagenoeg hetzelfde proces als voor november 2016, maar dan in combinatie met het meetvat.” 

Apparatuur én kennis

Het houdt overigens niet op bij de meetapparatuur, benadrukt Post. “Kennis van meten is ook heel belangrijk. Temperatuur speelt bijvoorbeeld een grote rol; dat wordt nog wel eens onderschat. Het gaat soms om simpele dingen als: de temperatuur onderin een tank is anders dan de temperatuur bovenin. Ik heb al genoeg voorbeelden gezien waarbij de invloed van temperatuur op volume en massa verkeerd werd ingeschat. Als daaruit een dispuut volgt over de hoeveelheid geleverd product, moet je dus de juiste meting kunnen aantonen. Is je tank na november 2016 opgeleverd, zorg dan dat je aan de hiervoor geldende eisen voldoet.”

Zijn jouw opslagtanks nog ijkwaardig? 

De aangescherpte handhaving op de wetgeving van 2016, rondom ijkwaardigheid van opslagtanks en niveaumeetapparatuur, hebben grote invloed op custody transfer. Hoe sterk sta jij in een dispuut met een klant? Een certificering of verzegeling van jaren geleden kan niks meer waard zijn. Check of dit ook bij jouw opslagtanks zo is. Endress+Hauser adviseert je er graag over.