Ik zat onlangs in een oude schoolbus op de Maasvlakte. Ik sprak daar in een radioprogramma over de komst van het grootste containerschip ooit naar de haven van Rotterdam. Dit schip – de MOL Triumph – kan meer dan 20.000 containers vervoeren maar op de maidentrip naar Rotterdam werd dit bij lange na niet gehaald. Deze reuzenschepen veroorzaken toenemende congestie op containerterminals. Veel terminals zijn niet ontworpen voor dergelijke grote hoeveelheden containers die in één keer aankomen. Robotisering is een belangrijke strategie voor de complexiteit van deze operaties. De terminals op Maasvlakte 2 zijn bij uitstek voor deze grote schepen ontworpen en ECT was in de jaren ’90 de wereldwijde pionier in terminalrobotisering.
Door Bart Kuipers
Ik zat niet alleen in deze schoolbus. Ook Niek Stam van FNV Havens was aanwezig en stuurde de discussie van de problematiek van de grote schepen naar de onwenselijkheid van gerobotiseerde terminals: “Heeft Antwerpen robots? Nee! En kijk hoe deze haven groeit. Veel sneller dan Rotterdam!” Gerobotiseerde terminals maken traditionele havenwerkers overbodig. De fabrikanten van containeroverslagrobots – google ‘Remote crane operations ABB’ en druk op afbeeldingen – laten vooral jonge wereldvrouwen zien die deze containerkranen van afstand bedienen: nog steeds mensen van vlees en bloed maar heel anders dan de traditionele blanke, mannelijke kraanmachinist op leeftijd. Niek Stam had een kraanoperator meegenomen die vlak voor zijn pensioen zat, die met heimwee praatte over klassieke stukgoedkranen en de Maasvlakte maar een dooie boel vond. Deze generaties kraanoperators worden vervangen door operators die in een kantoor op afstand van de kade werken. Een ontwikkeling die past binnen de algehele, voortgaande robotisering van de meeste sectoren in de economie.
“Robots moeten daarom belasting betalen”, stelde Niek Stam, “omdat ze de normaal belasting betalende werknemers vervangen.” De opbrengst van deze robotbelasting zou moeten worden gebruikt om een soort basisinkomen te verschaffen aan de ‘slachtoffers’ van robotisering. Stam stelde dat zelfs Bill Gates het met hem eens is over het belang van robotbelasting. Robotbelasting is inmiddels een maatschappelijk thema gerelateerd aan toenemende inkomensongelijkheid en aan het risico dat kwaadwillende robots de wereld overnemen.
Ik denk dat de opmars van robots wel meevalt. Enerzijds neemt de logistieke werkgelegenheid in de Nederlandse zeehavens nog steeds toe en is hoogstens sprake van een stabilisering in de sterk gerobotiseerde overslagsector. Het is het vooral de havenindustrie die afnemende werkgelegenheid laat zien bij een nog groeiende toegevoegde waarde. Maar anderzijds is juist robotisering een bron van hoogwaardige werkgelegenheid. Het zijn de kroonjuwelen van de kennisintensieve bedrijvigheid in ons land die de software en de geautomatiseerde systemen van deze gerobotiseerde terminals ontwerpen en dit wereldwijd als exportproduct neerzetten. Ook Azië gaat momenteel massaal over op het gerobotiseerde terminalmodel. En het is juist door de huidige logistieke innovaties waardoor de antieke wet-Major in de haven van Antwerpen weer ter discussie wordt gesteld. Ik sprak laatst iemand uit de Rotterdamse containersector die vanuit een concurrentieperspectief stelde: hoe zou het marktaandeel van Rotterdam eruitzien indien Antwerpen haar Deurganckdok ook met hoogproductieve gerobotiseerde terminals had uitgerust?
